Artikel Sunda

PÉSO BASA SUNDA

Ku Hernisa A. Nugraha

Bayangkeun saupama urang masak maké peso anu mintul. Teu terak ku nyiksikan céngék, palangsiang daging atawa neukteukan kéréwédan mah. Nu matak keuheul kana haté. Nya kitu deui saupama urang nyarita tapi naon nu dipimaksud dina caritaan urang téh teu kahartieun ku nu ngadéngéna. Sarua henegna pan? Ku kituna, urang butuh basa salaku péso nu seukeut paranti komunikasi jeung manusa séjénna.

Basa téh kacida gedé gunana pikeun manusa mah. Gera waé bayangkeun saupama manusa teu boga basa. Tangtuna dunya téh éstuning simpé éstuning pikakeueungeun. Ogé bayangkeun saupama panday beusi teu nyieun péso nu gunana pikeun suksak-siksik ngeureutan pikeureutaneun. Teu hadé deuih saupama urang kudu nurutan manusa primitif mah, anu ngeureutan hakaneunna ku batu nu seukeut (pan asa teu modern?).

Péso ogé lain kuda anu kudu hayoh waé digawékeun, tapi kudu diasah sarupa jeung kuda nu butuh dahar jukut jeung nginum cai. Basa gé nya kitu deui, perelu diasah diseukeutan sangkan naon nu boncéng dina runtuyan gramatikana bisa nepikeun pamaksudan atawa makna jeung harti omongan panyaturna. Coba ayeuna urang titénan, kira-kira basa naon anu seukeut, anu bisa nepikeun maksud omongan kalawan maranti nepi kana haté? Moal nyalahan pasti jawabanana nya éta basa Sunda.

Naha enya basa Sunda téh basa nu seukeut siga péso? Jawabanna moal jauh ti nu geus kaalman jeung karandapan ku urang sorangan salaku panyatur basa Sunda. Kabeungharan kecap anu dipibanda ku basa Sunda, ngajadikeun basa Sunda beuki seukeut dina nepikeun makna jeung maksud omongan urang. Saupama urang ngambek? Karasa leuwih anteb lamun nyarékan maké ‘Sia’, ‘Anjing’, ‘Goblog’ téh. Asa naon anu dikedalkeun téh meneran pisan jeung kakeuheul anu hayang ditamplokkeun. Kitu deui saupama urang keur kagunturan madu, kecap-kecap anu maranis téh sok totojéran pasesedek gera hayang kalaluar tina baham. Komo deui saupama urang keur ‘kasamaran’ mah, duh Gusti dunya téh ngadak-ngadak cangra, letah gé ngadak-ngadak pinuh ku kekacapan nu gariung, matak waraas kana ati sanubari téh.

            Nu matak éta teu anéh saupama basa Sunda sok disebut basa rasa. Basa nu ngandung pirang-pirang maksud, nu anteb parat nepi kana mamaras rasa urang. Basa Sunda boga kaonjoyan anu teu dipikaboga ku basa-basa lian nya éta lebah seuketna ieu. Lir jamparing anu méh ngabungbung melesat tina gondéwana, basa Sunda bisa nembus kana alam rasa nu ngadéngéna.

            Keur para wanoja Sunda mah, basa Sunda téh bisa jadi kahéngkéran, sabab rék sakumaha kesel jeung ambekna ka salaki atawa beubeureuhna saupama geus diolo ku kekecapan nu matak beukah liang irung mah, sok jadi leuleuy deui. Siga nu bisa meruhkeun haté batur basa Sunda mah. Nya kitu ogé basa Sunda anu dipaké ngawuruk budak ti kolot ka anakna, atawa ngatik murid ti guru ka muridna. Saupama direumbeuy ku kekecapan basa Sunda nu pepel ku makna jeung rasa, ngajadikeun sing saha waé nu ngadéngéna bakal leuleuy haténa ngaleketey bakating ku antebna basa. Jadi teu salah saupama aya babasan nu nyebtukeun basa Sunda téh basa rasa, basa anu seukeut nu leuwih anteb kana manah, boh basa-basa nu dipaké saupama ngambek atawa keuheul boh basa nu dipaké saupama keur bungah atawa kasmaran.